Als je ongelukkig bent, je zit echt in de put, je weet niet waar je het zoeken moet, alles zit tegen, je hebt een rotjeugd gehad, je relatie wil niet erg, op het werk is het vaak hommeles, je bent down and out. Ongelukkig dus. En dan zegt er iemand tegen je dat je dankbaar moet zijn omdat je daar gelukkiger van wordt.
Dankbaar waarvoor? En wie moet je eigenlijk dankbaar zijn? Mensen die niet gelukkig zijn hebben niet zoveel met dankbaarheid, die zitten verstrikt in een web van vervelende omstandigheden en gepieker over de vraag hoe ze ooit van dit rotgevoel afkomen. Er is niet veel reden om dankbaar te zijn. Ja natuurlijk, als een vriendin vraagt of je meegaat naar de film, weet je ook wel dat dat goed bedoeld is. Of je inderdaad meegaat is een tweede, het is immers niet fijn om in een volle bioscoop te zitten terwijl je je onbehaaglijk voelt. Maar je ziet wel dat het lief is dat een ander het vraagt, en er vlamt wel iets op van dankbaarheid. Maar om nou te zeggen dat dat flinterdunne gevoel bijdraagt aan je geluk..?
Ik wil het omdraaien. Dankbaarheid maakt je niet gelukkig maar geluk maakt je wel dankbaar.
Als je gelukkig bent, zul je voortdurend dankbaar zijn voor de dingen die op je pad komen. Je verwonderen over de natuur, dat is het genoegen dat gelukkige mensen dagelijks proeven. En als je gelukkig bent en er gebeuren dingen waar je volstrekt niet op zit te wachten, dan nog zul je uiteindelijk dankbaar zijn voor de confrontatie, voor de lessen die je leert, voor de kracht die je hebt kunnen ontwikkelen om weerstand te bieden en voor je relativeringsvermogen. Als je gelukkig bent heb je een heerlijk leven en overvalt je wel heel vaak dat gevoel van blijheid en dankbaarheid.
Geluk en dankbaarheid zijn twee handen op een buik. Gelukkige mensen die niet dankbaar zijn bestaan niet. Maar om nou de conclusie te trekken dat dankbaarheid DUS gelukkig maakt is wel een hele rare gedachtenzwenk.
Dankbaar is ook een onhandig woord, het suggereert dat er iemand is die je dankbaar moet of kunt zijn. Maar wie dan? Er zijn mensen die God dankbaar zijn, hij is voor hen de bron van alles. Mooi, maar voor mensen die niet zoveel met God hebben wordt het lastiger. Ikzelf voel me regelmatig blij met de dingen die ik meemaak of die me overkomen. Zo’n heerlijk opgetogen gevoel, ik voel me bevoorrecht dat ik het mee mag maken, een mooie ontmoeting, het plezier van mijn kleinkind, een goed gesprek met mijn buurman, het zien van een bijzondere rups, ja ik voel me regelmatig een bofkont. Dat blije gevoel, kennelijk is dat mijn dankbaarheid.
Bij ongelukkige mensen werkt dat niet zo. Natuurlijk maken ze zulke dingen ook mee, maar ze voelen zich er vaak anders bij, niet zo blij, niet opgetogen, niet bevoorrecht. Voor ongelukkige mensen zijn de confrontaties met ‘fijne’ dingen vaak extra frustrerend. Iedereen zegt dat het fijn en leuk is, maar jij voelt dat niet zo. Dat is niet fijn in het kwadraat en zo voelt het vaak ook.
Ik denk dat je mensen die niet gelukkig zijn geen dienst bewijst door ze te zeggen dat ze gelukkig kunnen worden door dankbaar te zijn. Zij hebben meer baat bij de erkenning dat het niet goed met ze gaat en dat ze helemaal geen reden hebben om zich dankbaar te voelen. Ik denk dat je ze daarmee meer en beter helpt om uit hun put te komen.
Jan Jaap van Hoeckel