Wat is dat toch, die drift om altijd maar alles te willen begrijpen? Terwijl ons leven per definitie gevuld is met dingen die gewoon niet te begrijpen zijn. Op een of andere manier kunnen we er mee leven dat we niet kunnen begrijpen dat de aarde zomaar een bal in het heelal is die daar maar een beetje ronddraait. En dat er een majestueuze eik groeit uit een nietig eikeltje. Onbegrijpelijk. Of dat er mensen zijn die zonder enige scrupule anderen overhoop kunnen schieten. Onbegrijpelijk.
Maar als het over het gedrag van de partner gaat, of dat van de kinderen, ouders of goede vrienden, nee dan moet alles wel begrepen worden. Terwijl wij voor anderen toch veel onbegrijpelijks met ons meedragen, of we nu willen of niet. En ja, het is lovenswaardig om elkaar zo veel en zo goed mogelijk te willen begrijpen en daar ook moeite voor te doen. Maar je kan erop wachten dat er in de dagelijkse praktijk of in het gesprek dingen zullen oppoppen waar je met je verstand niet bij kunt.
Als het over het denken en doen van mensen gaat kun je op drie manieren kijken naar onbegrijpelijke dingen. De positieve kijk is de constatering dat je hersens niet in staat zijn om bepaalde dingen op te pikken en je er senang bij te voelen. Dan hou je het bij jezelf, dat getuigt van wijsheid.
De negatieve kijk is dat er aan de ander een steekje los is, hij klopt gewoon niet. Hij is niet wijs of nog erger, hij tilt de boel. Of zij natuurlijk. Dan leg je het bij een ander en verleen je jezelf een vrijbrief: je hebt er niks mee te maken, het ligt aan de ander dat jij iets niet begrijpt.
De derde mogelijkheid is dat je weigert iets te begrijpen, je wilt het gewoon niet weten. Dat kan soms heel aantrekkelijk zijn. Daarover bestaat een mooie anekdote. Een verslaggever van NBC interviewde de toenmalige premier van Israël, Golda Meir over de hoog opgelopen spanning tussen haar land en Egypte, waar Nasser de scepter zwaaide. Maar mevrouw Meir, vroeg de verslaggever, als u alles in ogenschouw neemt, hoe uw volk hier is gekomen, wat de Arabieren is aangedaan, dan zou u de houding van Nasser toch wel enigszins kunnen begrijpen? Ze antwoordde ad rem: op het moment dat ik Nasser begrijp liggen we met z’n allen in zee!
Niemand is voor honderd procent begrijpelijk. Wie iemand van haver tot gort kent, zijn afkomst, zijn milieu, de generaties voor hem, alles wat hem of haar is overkomen, hoe de dingen zijn binnengekomen en zijn verwerkt, of niet verwerkt, die komt een heel eind. Maar de meeste mensen kennen elkaar zo goed niet. En wat er diep in je verscholen ligt, is vaak door jezelf niet eens naar boven te halen, laat staan door een ander.
Het getuigt van wijsheid om bij het willen begrijpen van een ander te beseffen dat er een grens is waar je niet overheen kunt. Als je dat niet kunt accepteren vraag je om moeilijkheden. Het kan een flinke sta-in-de-weg zijn in relaties en vriendschappen. Zolang iemands onbegrijpelijke denken of handelen geen kwaad aanricht is het beter om het los te laten. Het is zoals het is, ook al snap je er geen biet van.
Mensen die zeggen dat het elkaar begrijpen een groot goed is in intermenselijke relaties hebben gelijk. Maar elkaar op bepaalde vlakken soms volstrekt niet kunnen begrijpen en elkaar toch in het hart kunnen sluiten, tja wat is er groter dan dat...
Jan Jaap van Hoeckel, coach