We hadden een lang gesprek nodig om de pijn bloot te kunnen leggen. Ja, zijn vader was niet altijd even aardig tegen hem, zijn hele schooltijd had hij hem opgejaagd, het moest altijd maar beter. Hoe vaak had hij het niet moeten horen dat hij een stomkop was. En nog steeds was hij niet erg te spreken over de (toch echt niet zo slechte) resultaten van zijn studie. Stomkop! En elke keer als zijn vader het zei, kromp hij in elkaar. Ja, ik begrijp het eerlijk gezegd wel hoor, mijn vader heeft in zijn jonge jaren flink moeten ploeteren om iets te bereiken. Zijn ouders hielden hem kort en vonden dat hij altijd zijn uiterste best moest doen. En dat deed hij, studeerde dag en nacht, en eenmaal aan de slag in het bedrijfsleven maakte hij vaak tachtig uur in de week. Tja, en dag en nacht studeren doe ik echt niet, ik wil soms ook graag plezier maken, dus ja, ik begrijp hem wel…
Hij was dol op zijn moeder, die kon geen kwaad bij hem doen. Hoewel ze altijd wel een mening had over de dingen die hij deed, de vrienden en vriendinnen met wie hij omging, zijn kleren. Vorige week had ik een nieuwe spijkerbroek gekocht, echt heel gaaf, lichtelijk gescheurd op kniehoogte, was niet eens zo goedkoop. Kom ik het weekend thuis en voordat ik mijn moeder een kus kon geven, keek ze met grote ogen naar mijn broek en vroeg ze of ik die weg wilde gooien, hij was immers hartstikke kapot! Zij weet best dat dit in de mode is, maar ze heeft er niks mee, dus ik mag er ook niks mee hebben. Oh wat voelde ik me gekleineerd en teleurgesteld, maar ach, ik begrijp het wel.
Uitgebreid vertelde hij uit wat voor nest zijn moeder kwam. Lieve mensen maar zo arm als job, zij had in haar jonge jaren ook in gescheurde kleren moeten lopen, er was gewoon niks anders. En toen was het allesbehalve in de mode, ze werd vaak genoeg uitgemaakt voor armoedzaaier. Dus begreep hij haar uitval wel
Ons gesprek was bezaaid met dit soort voorvallen. De pijn die hij voelde, onmiddellijk afgedekt met zijn oeverloze begrip. Het duurde even voordat hij zelf zag wat er gebeurde, wat hij deed. Al zijn pijn, al zijn woede, al zijn teleurstelling, alles werd door hemzelf de kop in gedrukt door zijn begrip. Hij zat klem en niet zo’n beetje ook. Het leven wat hij wilde leiden en hoe zijn ouders dat zagen, daar zat een enorm gat tussen. Maar hij hield van zijn ouders, voelde zich ook verplicht aan hen, ze hadden hem immers ruim 18 jaar opgevoed en toch veel voor hem overgehad.
Kijk wat hier gebeurt. Dit gevoel van loyaliteit versus het eigen belang. Veel mensen kennen het en leven in een voortdurende spagaat. Altijd maar begrip tonen voor de ander, voor familie, maar ook voor vrienden, meerderen op het werk, collega’s… Wat er ook gebeurt, hoe pijnlijk je ook wordt getroffen… Tja, de ander heeft zichzelf ook niet gemaakt, hij heeft het zelf ook niet gemakkelijk, tja, je kan wel eens een slechte bui hebben, ach eigenlijk heeft hij ook best gelijk… Het maakt niet uit hoe de ander je ook kwetst, kleineert, schoffeert, op je ziel trapt, het maakt niet uit hoeveel pijn je voelt, ach je begrijpt het wel.
Dit soort begrip is vaak gebaseerd op angst. Angst om de ander kwijt te raken, angst om liefde, vriendschap, collegialiteit en respect te verliezen. Angst om de ander te beschadigen. Het effect van je begripvolle houding is dat je het omgekeerde bereikt van wat je beoogt, het respect dat de ander voor je heeft wordt steeds dunner en ijler.
Je angst is notabene ongegrond. Iemand aanspreken op zijn gedrag is niet hetzelfde als iemand als persoon afwijzen. Liefde en vriendschap en elkaar af en toe de waarheid zeggen, bijten elkaar niet. Als iemand je onheus bejegent, lullige dingen zegt, je pijn doet, is het goed dat je je primaire emoties de ruimte geeft. Word kwaad, verdrietig, verontwaardigd, zeg wat je ervan vindt en spaar de ander niet. Toon vooral geen begrip, niks ervan. Waarom iemand doet wat hij doet is niet van betekenis. Hij doet het, daar gaat het om. Wat erachter zit is niet jouw probleem maar het probleem van de ‘dader’ zelf, die moet vooral zijn eigen problemen oplossen.
Dit is een pleidooi om regelmatig te weigeren iets te begrijpen. En je daardoor te bevrijden uit de klem waarin je jezelf gezet hebt, waarschijnlijk ben je je er niet eens bewust van. Je voelt je alleen rot, bedrukt en machteloos. Aan jou om dat gevoel te stoppen en om een eerlijk en oprecht leven te leiden, jouw leven! Toon minder begrip en geef je terechte emoties alle ruimte. Dat lucht op. En maakt het leven stukken zonniger…
Jan Jaap van Hoeckel